تهیه و تنظیم بودجه

احتمالا بارها مطالب و خبرهای مختلفی در مورد تهیه و تنظیم بودجه شنیده اید. تنظیم بودجه یکی از مهم ترین امور حسابداری است که می تواند در سرنوشت یک مجموعه اقتصادی بسیار موثر عمل کند. برخی فکر می کنند که تنظیم بودجه فقط توسط دولت ها انجام می شود. اما هر واحد اقتصادی که دارای درآمد و هزینه باشد، می تواند جهت تهیه و تنظیم بودجه اقدام کند.

عملیات تنظیم بودجه به تمرکز، دقت و تخصص زیادی نیاز دارد. به همین دلیل تنها حسابداران هستند که می توانند این کار را به نحو احسن انجام دهند. در ادامه به چگونگی تهیه و تنظیم بودجه، اهداف و اصول آن می پردازیم.

تهیه و تنظیم بودجه چیست و چه اهدافی دارد؟

 

تهیه و تنظیم بودجه، به برآورد کردن و تخمین درآمدها و هزینه ها در یک بازه زمانی معین جهت رسیدن به اهداف معین می گویند. به تنظیم بودجه، بودجه بندی نیز می گویند. بودجه بندی بر اساس داده ها، آمارها و اطلاعات دقیقی انجام می شود. در حسابداری، تهیه و تنظیم بودجه جهت دستیابی به اهداف تعین شده در بازه زمانی مشخص صورت می گیرد.

بودجه را می توان یک طرح مالی جامع دانست که در آن می توان میزان درآمدها و هزینه های یک واحد مالی را پیش بینی کرد. برخی تصور می کنند که تهیه و تنظیم بودجه فقط برای یک تجارت یا یک دولت کاربرد دارد. اما واقعیت این است که تنظیم بودجه را می توان برای هر شخص یا گروهی که دارای درآمد و هزینه هستند انجام داد. از اهداف تنظیم بودجه می توان به رشد درآمد، کاهش هزینه ها، رسیدن به اهداف کوتاه مدت و بلند مدت و افزایش بازدهی اشاره کرد.

اهمیت تهیه و تنظیم بودجه در حسابداری

 

تهیه و تنظیم بودجه در خدمات حسابداری دارای ضرورت و اهمیت بسیار ویژه ای می باشد. یکی از ضرورت های تنظیم بودجه جهت انجام برنامه ریزی است. برای آن که یک مجموعه اقتصادی بتواند به اهداف تعین شده خود برسد، به برنامه ریزی نیاز دارد. برای برنامه ریزی بودجه بندی ضروری است. بنابراین تنظیم بودجه، نهاد مربوط را وادار به برنامه ریزی خواهد کرد. بودجه بندی موجب بهبود هماهنگی و ایجاد ارتباط میان بخش های مختلف یک واحد اقتصادی می شود. زیرا عملکرد تمامی بخش ها بر اساس بودجه مربوطه خواهد بود.

از دلایل دیگر اهمیت بالای تهیه و تنظیم بودجه می توان به ارزیابی عملکرد و سنجش نتایج اشاره کرد. زیرا امکان سنجش نتایج تنها از طریق رصد آن ها بر اساس یک برنامه از پیش تعین شده وجود دارد. همچنین بودجه بندی سبب بهبود کنترل و نظارت بر پیشروی برنامه از پیش تعین شده می شود. در واقع با تنظیم بودجه میزان انحرافات از برنامه کاهش پیدا می کنند.

مراحل تهیه و تنظیم بودجه

 

 

 

بودجه بندی یا تهیه و تنظیم بودجه در خدمات حسابداری بر اساس یک سری مراحل معین صورت می گیرد. البته نوع بودجه و نوع واحد اقتصادی در نحوه تنظیم بودجه بسیار موثر هستند. بنابراین نمی توان گفت تهیه بودجه تنها بر اساس این مراحل صورت می گیرد. بودجه بندی بر اساس روش های مختلفی انجام خواهد شد. سال ماقبل آخر، حد متوسطه ها، پیش بینی مستقیم و سنجیده منظم جزء این روش ها هستند. مراحل تهیه و تنظیم بودجه نیز به صورت زیر می باشند.

1) تهیه و تنظیم پیشنهاد بودجه (ارائه بودجه پیشنهادی)

2) تصویب و تایید کردن بودجه (بودجه مصوب)

3) اجرا کردن بودجه (بودجه تخصیصی)

4) نظارت و کنترل بودجه

تهیه و تنظیم انواع بودجه ها

 

یکی از عوامل بسیار مهمی که در تهیه و تنظیم بودجه موثر است، نوع بودجه می باشد. این مسئله که بودجه برای چه سازمان و با چه اهدافی تعین می شود، بسیار مهم می باشد. به همین دلیل، بودجه ها را به انواع مختلفی تقسیم کرده اند تا این گونه بتوان از تمامی سازمان ها، شرکت ها و واحدهای اقتصادی با هر سطح از فعالیتی پشتیبانی کرد. میسر کردن نظارت و کنترل بر بودجه ها، یکی دیگر از اهداف طبقه بندی بودجه ها است. به صورت کلی، بودجه ها به هفت نوع اصلی دسته بندی می شوند. در ادامه به انواع بودجه در تهیه و تنظیم بودجه اشاره می کنیم.

· بودجه جامع

· بودجه عملیاتی و مالی

· بودجه هزینه های سرمایه ای

· بودجه نقدی

· بودجه ثابت

· بودجه انعطاف پذیر

· بودجه رولینگ، پیوسته

اصول و ضوابط تهیه و تنظیم بودجه

 

تهیه و تنظیم بودجه دارای اصول، ضوابط و قوانین مشخصی است. در واقع اکثر متخصصین حوزه حسابداری در بودجه بندی بر روی رعایت این اصول تاکید دارند. در ادامه به معرفی اصول بودجه بندی می پردازیم.

· اصل سالانه بودن: در بخش های قبل اشاره کردیم که برآورد بودجه برای بازه مشخصی انجام می شود. در بسیاری از مواقع، این بازه زمانی یک ساله است.

· اصل تعادل: بر اساس این اصل، میزان رشد هزینه ها نباید بیشتر از میزان رشد درآمدها باشد. زیرا در غیر این صورت تعادل بودجه به هم می خورد.

· اصل وحدت: اصل وحدت جهت جلوگیری از اتلاف وقت مجلس و موازی کاری ارائه شده است.

· اصل جامعیت: بر اساس این اصل، تمام هزینه ها و درآمدهای دولت به همان صورت که هستند باید به مجلس ارائه شوند.

· اصل تفضیل: دولت موظف است که بودجه را به صورت تشریح داده شده و با جزئیات تهیه کرده و آن را به مجلس تقدیم کند.

· اصل تخصیص: طبق این اصل، هر بودجه تنها باید جهت هدفی که برای آن تعیین شده است خرج شود.

· اصل انعطاف پذیری: میزان بودجه بر اساس شرایط اقتصادی، سیاسی و … می تواند تغییر کند. بنابراین از این نظر منعطف می باشد.

نکات مهم تنظیم بودجه در حسابداری

برای آنکه بتوان تهیه و تنظیم بودجه را به صورت کاملا تخصصی و درست انجام داد، رعایت برخی اصول و نکات لازم است. با رعایت این نکات می توانید بهترین بودجه بندی را انجام دهید.

•  داشتن یک برنامه و استراتژی از پیش تعین شده برای انجام بودجه بندی
•  تعیین مسئولیت ها در رابطه با بودجه و برنامه بر اساس یک برنامه منطقی
•  مقایسه ارقام بودجه با ارقام واقعی توسط اطلاعات ارائه شده توسط نظام حسابداری
•  بودجه بندی باید پاسخگوی نیازهای تعین شده در برنامه مدیریتی باشد.