چک‌ها اسناد تجاری محسوب می‌شوند، که این اسناد به سهولت روابط مالی بین افراد کمک می‌کنند. درواقع چک ها شبیه قولنامه‌هایی هستند، که بر اساس آنها صادرکننده چک، متعهد به پرداخت مبلغی مشخص و در تاریخی مشخص به فرد دریافت کننده چک میشود. چک‌های ضمانت نیز یکی از انواع چک‌های مورد استفاده افراد در روابط مالیشان می‌باشد.
چک ضمانت، همانطور که از اسمش پیداست؛ به چکی گفته میشود که جهت تضمین تعهد، صادر شده باشد. این چک یک نوع سند تجاری محسوب میشود، که دارای اعتبار قانونی می‌باشد. و تنها در صورتی مورد پیگرد قانونی قرار گرفته و وصول میشود، که متعهد به وعده و تعهدی که بر عهده گرفته، عمل نکرده باشد؛ که در این صورت شخص دریافت کننده میتواند به صورت حقوقی و ثبتی آن را به اجرا بگذارد.
در واقع چک ضمانتی صرفا زمانی قابل وصول است که ضمانت مورد تعهد، نقص شده باشد. در ادامه به طور کامل در مورد چک ضمانتی، انواع و شرایط وصول آن صحبت خواهیم کرد.
آنچه در این مقاله میخوانید :
تعریف چک ضمانتی
چک ضمانت، ابزاری کارآمد برای تضمین انجام تعهدات و وعده‌ها در معاملات مختلف است. این نوع چک، به عنوان یک وثیقه عمل می‌کند و در صورت عدم انجام تعهد توسط صادرکننده، دارنده چک میتواند وجه آن را به عنوان غرامت دریافت کند.
ویژگی‌ها:
چک ضمانت، چکی در وجه حامل است.
در متن چک ضمانت، باید به موضوع تعهد و تاریخ سررسید آن اشاره شود.
چک ضمانت باید در سامانه صیاد ثبت شود تا از اعتبار آن اطمینان حاصل شود.
کاربردها:
معاملات ملکی: چک ضمانت برای پیش‌پرداخت یا تضمین انجام تعهدات در معاملات ملکی مانند خرید آپارتمان یا زمین استفاده میشود.
اجاره: این نوع چک برای تضمین پرداخت اجاره‌بها در قراردادهای اجاره به کار می‌رود.
پیمانکاری: این چک برای تضمین حسن انجام کار در قراردادهای پیمانکاری استفاده میشود.
مزایا:
امنیت و ضمانت: چک ضمانت به دریافت‌کننده چک اطمینان می‌دهد که در صورت عدم انجام تعهدات توسط صادرکننده، میتواند به وجه چک دسترسی داشته باشد.
جلوگیری از سوءاستفاده: چک ضمانت به صادرکننده چک انگیزه می‌دهد تا به تعهدات خود عمل کند، زیرا در غیر این صورت، باید مبلغ چک را بپردازد.
انواع چک ضمانتی
چک‌های ضمانت مختلفی با توجه به نوع معامله‌ی هر فرد صادر میشود. نحوه نگارش چک ضمانت وابسته به نوع معامله‌ی مورد نظر می‌باشد. موارد مرسوم در صدور چک ضمانت:
- 1. چک تضمین کاری؛ چکی که برای نشان دادن حسن انجام کار از کارمند گرفته میشود.
- 2. چک تضمین وام؛ چکی که برای تضمین پرداخت اقساط وام گرفته میشود.
- 3. چک تضمین اجاره خانه؛ چکی که برای تضمین پرداخت اجاره توسط مستاجر، گرفته میشود.
- 4. چک تضمین تخلیه؛ چکی که برای تضمین خالی کردن ملک توسط مستاجر، گرفته میشود.
- 5. چک تضمین بانکی
- 6. چک تسهیلات و …
نحوه نوشتن چک ضمانت صیادی
از آنجایی که نحوه نگارش چک ضمانت، با توجه به جایگزین شدن چک صیادی به جای چک عادی، تغییراتی کرده است در ادامه قصد داریم؛ راجب نگارش این چک توضیحاتی ارائه دهیم:
1. در ابتدا صادرکننده چک می‌بایست، با کمک اپلیکیشن‌هایی مانند آپ یا 724 چک ضمانت خود را داخل سامانه صیاد ثبت نماید، و قواعد ثبت چک را رعایت فرماید. برای این منظور، پس از وارد شدن به اپلیکیشن، گزینه ثبت چک صیادی را انتخاب می‌کنیم و پس از پشت سر گذاشتن مراحل احراز هویت، شناسه 16 رقمی چک موردنظر را وارد کرده و آن را ثبت می‌کنیم.
2. در گذشته، صدور چک، بدون نام و تاریخ نیز قابل قبول بود، اما براساس قانون جدید تصویب شده، صادرکننده باید نام خود، تاریخ و نام گیرنده را ذکرکند.
3. علاوه بر موارد بالا چک ضمانت همانند سایر چک‌ها، باید دارای امضا باشد.
4. هماهنگی بین عدد و حروف همانند سایر چک‌ها باید رعایت شود.
5. چک باید کاملا بدون خط خوردگی باشد؛ زیرا درصورت وجود خط خوردگی در روی چک اعتبار آن از بین رفته و ارزش حقوقی نیز نخواهد داشت.
6. یکی از مهمترین تفاوت‌های این چک با سایر چک ها رونویسی و پشت نویسی آنها است، پس باید حتما در رو یا پشت چک نوشته شود که برای ضمانت، صادر گشته است. با انجام این کار، طرف مقابل نمی‌تواند به طور مستقیم آن را وصول نماید و برای این کار باید مفاد قرارداد و تعهدات از جانب دهنده‌ی چک رعایت نشود؛ در این صورت و با مراجعه به دادگاه و اثبات ادعا، میتواند حکم وصول چک ضمانتی را از دادگاه گرفته و برای وصول آن اقدام کند.
آیا چک ضمانت قابل وصول است
به خاطر وجود عبارت “ضمانت” در این چک‌ها، به‌صورت مستقیم و با مراجعه به بانک، نمی‌توان، آن را وصول کرد. همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، فرد دارنده ی چک، تنها در صورتی میتواند به تمام یا بخشی از مبلغ چک دست یابد، که دلایل و شواهد کافی، برای خلف وعده‌ی صادرکننده داشته باشد؛ یعنی مستندات خود مبنی بر خلف وعده صادر کننده را به محاکم قضایی ارائه کرده تا در صورت رای مثبت دادگاه، دارنده به حقوق خود دست یابد.
چک ضمانت، کیفری نیست!
برخلاف تصور رایج، چک ضمانت همانند چک‌های عادی، فاقد وصف کیفری است. به عبارت دیگر، در صورت عدم پرداخت چک، امکان صدور جلب و حبس برای صادرکننده وجود ندارد. با این حال، دارنده چک میتواند از طریق مراجع حقوقی، نسبت به مطالبه وجه چک اقدام کند.
خیانت در امانت چک ضمانت
گاهی اوقات، دارنده چک بدون اطلاع صادرکننده و در حالی که صادرکننده در حال انجام تعهدات خود است، اقدام به وصول چک می‌کند. این عمل مصداق خیانت در امانت تلقی شده و صادرکننده میتواند از طریق مراجع قضایی، نسبت به پیگیری و شکایت از دارنده چک اقدام کند.
نکات مهم در خصوص چک ضمانت:
- قبل از دریافت چک ضمانت، از اصالت و اعتبار آن اطمینان حاصل کنید.
- در متن چک، به طور واضح به موضوع تعهد، تاریخ سررسید و سایر شرایط چک اشاره کنید.
- چک ضمانت را در سامانه صیاد ثبت کنید.
- در صورت عدم نیاز به چک ضمانت، آن را به صادرکننده چک برگردانید.
دادخواست استرداد چک
استفاده از چک‌های ضمانت در قراردادها و روابط مالی میان افراد بیشتر در ایران دیده میشود که تقریبا میتوان گفت به یک عرف و عادت تبدیل شده است. در سایر کشور‌ها معمولا قراردادها به گونه‌ای تنظیم می‌شوند که نیاز به ضمانت مازاد ندارند؛ به هر حال این کار از نظر قانونی اشکالی ندارد.
نکته مهم در این قسمت این است که، در صورتی که فرد دریافت کننده چک، پس از انجام تعهدات شخص صادرکننده چک یا پس از اتمام زمان قرارداد، چک ضمانت مورد نظر را عودت ندهد، صادر کننده چک میتواند با مراجعه به مراجع قضایی و ارائه دادخواست استرداد چک، به سادگی نسبت به باز پس‌گیری آن اقدام کند.
تصویر نمونه چک ضمانت
مجازات برگشت زدن چک ضمانتی
مجازات برگشت زدن چک ضمانتی با توجه به مبلغ چک و تعداد دفعات برگشت چک در یک سال تعیین میشود.
قانون جدید چک که از اسفند 1402 لازم الاجرا شده است، تغییراتی در مجازات برگشت زدن چک ایجاد کرده است.
طبق این قانون، مجازات برگشت زدن چک ضمانتی به شرح زیر است:
1. چک‌های تا 200 میلیون تومان:
بار اول:
6 ماه حبس
جزای نقدی معادل مبلغ چک
بار دوم:
1 سال حبس
جزای نقدی معادل دو برابر مبلغ چک
بار سوم به بعد:
2 سال حبس
جزای نقدی معادل سه برابر مبلغ چک
2. چک‌های 200 تا 500 میلیون تومان:
بار اول:
1 سال حبس
جزای نقدی معادل مبلغ چک
بار دوم:
2 سال حبس
جزای نقدی معادل دو برابر مبلغ چک
بار سوم به بعد:
3 سال حبس
جزای نقدی معادل سه برابر مبلغ چک
3. چک‌های 500 میلیون تومان به بالا:
بار اول:
2 سال حبس
جزای نقدی معادل مبلغ چک
بار دوم:
3 سال حبس
جزای نقدی معادل دو برابر مبلغ چک
بار سوم به بعد:
4 سال حبس
جزای نقدی معادل سه برابر مبلغ چک
علاوه بر مجازات حبس و جزای نقدی، صادرکننده چک برگشتی ضمانتی مشمول محدودیت‌های زیر نیز خواهد شد:
- محرومیت از حقوق اجتماعی به مدت 6 ماه تا 2 سال
محرومیت از دریافت تسهیلات بانکی به مدت 2 سال
محرومیت از خروج از کشور
ضبط اموال و دارایی به میزان چک برگشتی
جمع بندی
همانطور که پیش‌تر توضیح دادیم، چک‌های ضمانت از انواع چک‌ها هستند، که برای تضمین قراردادها گرفته می‌شوند، و همچنین در صورت خلف وعده صادرکننده، شما می‌توانید از طریق مراجع قضایی موضوع را پیگیری کرده و به حقوق خود دست پیدا کنید؛ در اینجا به شما پیشنهاد می‌کنیم برای وصول این نوع چک‌ها از مشاورین حقوقی یا خدمات حسابداری حسابداربرتر کمک بگیرید.
